ΤΟ ΑΝΑΜΜΑ ΤΗΣ ΚΟΥΠΑΣ

Αποκριάτικα Έθιμα της Τυρινής
Έθιμα που χάνονται στο βάθος του χρόνου. Έθιμα βγαλμένα από την βαθιά ορθόδοξη χριστιανική πίστη των προγόνων μας και αυτά είναι το έθιμο της συγχώρεσης και το έθιμο της κούπας. Θα αναφερθώ σε καθένα από αυτά ξεχωριστά.

Έθιμο της συγχώρεσης: Το έθιμο της συγχώρεσης κατά την περίοδο των Απόκρεων, Κυριακή της Τυρινής τηρείται από τα παλιά τα χρόνια. Έθιμο που γεννήθηκε από την θεϊκή ρήση «συγχωρείτε και μετανοείτε». Μας το δίδαξε ο Χριστός το γράψανε τα Ευαγγέλια. Η διδαχή αυτή του Κυρίου ριζώθηκε μέσα στις ψυχές των προγόνων μας και την Κυριακή της Τυρινής εφαρμόζετο στο παρελθόν με θρησκευτική ευλάβεια και λιγότερο σήμερα.

Το απόγευμα της Τυρινής στους δρόμους του χωριού μας παρατηρείτο μια διαφορετική ασυνήθιστη κίνηση. Μεμονωμένοι ή ζευγάρια ή και μικροομάδες με το πορτοκάλι ή το λεμόνι στο χέρι επισκέπτονταν τους μεγαλύτερους συγγενείς ή φίλους, που πιθανόν εκουσίως ή ακουσίως να έχουν βλάψει οι μεν να ζητήσουν συγχώρεση οι δε μεγαλύτεροι να την προσφέρουν, ετοιμαζόμενοι έτσι ψυχικά και πνευματικά να δεχθούν την μεγάλη γιορτή της Χριστιανοσύνης την Ανάσταση του Θεανθρώπου, την Πασχαλιά, πράξη θεάρεστη η συγχώρεση και η μετάνοια που κατοίκησαν μέσα στις καρδιές των προγόνων μας και εμείς το τιμούμε αυτό το έθιμο.

Τότε, όταν το χωριό μας ήταν χωριό παιδιών, νέων, ηλικιωμένων και γερόντων το απόγευμα της Τυρινής ελάμβανε εορταστική όψη. Οι ηλικιωμένοι ντυμένοι με τα καθαρά γιορτινά ρούχα της εποχής με την χαρά της προσμονής ζωγραφισμένη στα πρόσωπά τους, περιμένουν τους φίλους ή συγγενείς καθισμένοι στην κόχη δίπλα στο τζάκι που σιγόκαιγε μόνιμα η φωτιά με ένα μεγάλο κούτσουρο.

Το χειμωνιάτικο καθιστικό δωμάτιο εντύνετο με τα γιορτινά του. Οι θέσεις δεξιά και αριστερά του τζακιού καλοστρωμένες με τα καθαρά υφαντά κιλίμια και μαξιλάρια έδιδαν μια χαρούμενη εορταστική όψη. Ο ερχομός των συγγενών – φίλων επισκεπτών γέμιζε χαρά στα πρόσωπα όλων. Με το λεμόνι ή το πορτοκάλι στο χέρι το προσφέρανε στους γεροντότερους φιλώντας τους το χέρι οι γυναίκες, ζητώντας την συγχώρεση για πράξη ή λόγω που πιθανών να τους πίκρανε την οποία και λαμβάνανε. Στιγμές χαράς και εκδήλωση αγάπης που κρατούσε έως πριν βραδιάσει οπότε το ενδιαφέρον όλων στρέφετο στο άναμμα της κούπας.

Το βράδυ όταν όλη η οικογένεια ήτο συγκεντρωμένη για το βραδινό φαγητό γύρο από τον σοφρά (χαμηλό τραπέζι) για το φαγητό με το ξηρό χαλβά απαραίτητο σε όλα τα σπίτια, με τα πολλά παιδιά συνήθως, ο αρχηγός της οικογένειας στο άκρο μιας βέργας συνήθως στο πλαστήρι, που άνοιγαν τα φύλλα για πίττα, δένανε μια κλωστή στην οποία αιωρείτο ένα κομμάτι χαλβά ξερό και το περιέφερε ο πατέρας μπροστά από τα πρόσωπα των παιδιών για να μπορέσει κάποιος να το πιάσει με το στόμα. Εάν δεν είχαν χαλβά δένανε ένα αυγό καθαρισμένο. Το δείπνο τελείωνε με ευχές για καλή Σαρακοστή και νηστεία η οποία τηρείτο από την πλειονότητα .Την Καθαρά Δευτέρα και Τρίτη πολλοί απείχαν από κάθε φαγητό και την Τετάρτη το πρωί κοινωνούσαν. Όσοι αδυνατούσαν κάνανε μισή αποχή.Το άναμμα της κούπας: Την εβδομάδα προς την Τυρινή τα παιδιά από κάθε μαχαλά, σχηματίζοντας ομάδες, επιδίδοντο στο μάζεμα όσο μπορούσαν περισσότερων κέδρων (χόνκες) και ότι άλλο καύσιμο μπορούσαν για την κούπα. Ο συναγωνισμός ήτο μεγαλύτερος ποιός μαχαλάς θα κάνει την μεγαλύτερη κούπα. Όταν μαζεύανε τα κέδρα δεν τα πήγαιναν στο μέρος που θα ανάβανε τις φωτιές, αλλά τα βάζανε σε μέρος έτσι ώστε να μην μπορούν να τα κλέψουν παιδιά από άλλες ομάδες, πολλές φορές βάζανε και προσωπικό ασφαλείας. Φαίνεται ότι μέσα στο έθιμο ήταν και η αρπαγή της μιας ομάδας από τις άλλες.

Την Κυριακή το πρωί πήγαιναν για το τελευταίο μάζεμα και προς το απόγευμα άρχιζε το στήσιμο της κούπας με τραγούδια και χαρές. Με το πρώτο σούρουπο άρχιζε η μεγάλη προσέλευση των κατοίκων γύρω από την κούπα και με χορό, τραγούδια δίνανε μια εορταστική και πανηγυρική ατμόσφαιρα, χόρευαν και τραγουδούσαν ώσπου το ρολόι της Εκκλησίας να κτυπήσει οκτώ η ώρα και τότε δινόταν το σύνθημα ανάμματος της κούπας.

Μικροί και μεγάλοι όλοι ενεργοί στην εκδήλωση.

Το γλέντι κρατούσε ως τις 12 τα μεσάνυκτα οπότε όλοι χαρούμενοι και ευχαριστημένοι φεύγανε για τα σπίτια. Να αναφέρω επίσης ότι τα παιδιά κάνανε πρακτικά κατασκευάσματα τα οποία τα λέγανε «Σριάλες» τα ανάβανε και τα πετούσαν σαν πυροτεχνήματα λέγοντας σε κάθε πέταμα και από μια ευχή για τις επιθυμίες τους.

Το νόημα της κούπας:Το έθιμο της κούπας έθιμο με θρησκευτικό νόημα χάνεται στα βάθη των χρόνων. Γεννήθηκε από το βαθύ θρησκευτικό αίσθημα των προγόνων μας και αναφέρομαι στο νόημα.

• Οι φωτιές αυτές είχαν το νόημα της κάθαρσης της φύσης από τα κακά πνεύματα.

• Επίσης την κάθαρση των ανθρώπων από τα διάφορα παραπτώματα για να είναι έτοιμοι να υποδεχθούν το «Άγιο Πάσχα» με καθαρή την ψυχή και πνεύμα.Καθαρά Δευτέρα: Ξεκίνημα ψυχικής και πνευματικής κάθαρσης.

Xρήστος Γ. Δασκάλου - 2006